برداشت بیش از حد شن و ماسه از معادن حاشیه رودخانه های استان موجب آسیب به محیط زیست و رودخانه های استان شده است.
فعالیتهای عمرانی در آذربایجان غربی در ۱۰ سال گذشته روند رو به رشدی داشته و علی رغم کمبود منابع مالی ، پروژه های عمرانی به ویژه در بخش راه و جاده رشد محسوسی داشته است. کوهستانی بودن استان و تخریب مداوم جاده توسط عوامل طبیعی موجب شده تا همه ساله حجم زیادی از شن و ماسه در کارخانه های آسفالت سازی مصرف شده و در جاده ها به کار گرفته شود. این موضوع رونق فعالیت معادن را هم در پی داشته و در حال حاضر بیش از ۱۸۰ واحد شست و شو و دانه بندی انواع شن و ماسه با اشتغال زایی برای یک هزار و ۸۸۶ نفر در استان در حال فعالیت هستند. دهها واحد معدنی شن و ماسه هم در استان با وجود دریافت مجوز غیر فعال هستند و راکد مانده اند اغلب معادن راکد در بخش غیر رودخانه ای هستند.
در سالهای اخیر برداشت آسان و کم هزینه شن و ماسه از معادن رودخانه ای موجب شده تا برداشت بی رویه ای از این معادن صورت گیرد، اقدامی که موجب آسیبهای زیادی به محیط زیست شده است.
ضرورت بررسی کارشناسی آسیب رسانی معادن به محیط زیست
ناصر وحدتی ، کارشناس محیط زیست با بیان اینکه در یک دهه گذشته روند اعطای مجوزهای معدن به سمت معادن رودخانه ای بوده است ، می گوید: سالانه برای ۵۰ تا ۱۰۰ معدن در استان مجوز صادر یا تمدید مجوز میشود که بیش از ۶۰ درصد این مجوزها برای معادن رودخانه ای است.
وی ادامه می دهد: از یک سود، برداشت آسان و کم هزینه از معادن رودخانه ای موجب شده تا سرمایه گذاران به این معادن رغبت بیشتری داشته باشند و در مقابل معادن غیر رودخانه ای کم کم راکد شوند و از سوی دیگر افزایش تقاضا به شن و ماسه موجب برداشت بی رویه از معادنی شده که در حاشیه رودخانه ها فعالیت می کنند و از بستر رودخانه شن و ماسه برداشت می کنند.
این کارشناس محیط زیست معتقد است: بهـره ‌برداری بیش از ظرفیت رسوبی رودخانه ‌ها موجب بروز آثار جبران ناپذیری همچون تخریب رودخانـه‌هـا، تخریب محیط زیست، تشدید عوامل رخداد سیلاب و نابودی اکوسیستم رودخانه ای در استان می شود.
وی تصریح می کند: بخشی از رودخانه های استان فصلی است و گونه های جانداران در آن زندگی می کنند که با برداشت بی رویه شن و ماسه عملا این گونه های جانوری و گیاهی در معرض نابودی قرار می گیرند.

قوانین سخت گیرانه برداشت شن وماسه رودخانه ای
رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت آذربایجان غربی با بیان اینکه شن و ماسه‌ای که از بستر رودخانه‌های فعال دایمی یا فصلی برداشت می شود نظام مند است ، می گوید: این شن ها برای استفاده در عملیات ساختمانی و راهسازی با تشخیص و صدور مجوز برداشت موقت سازمان صنعت، معدن و تجارت صورت می گیرد.
غلامرضا بابایی با اذعان به اینکه موارد زیست محیطی در این معادن باید رعایت شود، ادامه می دهد: ممنوعیت برداشت شن و ماسه از رودخانه‌ها طی فصول پاییز، زمستان و اوایل بهار به صورت سالانه و مستمر انجام می‌شود.
وی تاکید می کند: برای اخذ تمام مجوز های برداشت از مسیل ها اخذ موافقت سازمان آب منطقه ای استان ضروری است و معادن شن و ماسه هم از این قائده مستثنی نیست.
وی تاکید می کند: برداشت شن و ماسه بدون مجوز جرم تلقی می‌شود و هرکس بدون اخذ پروانه اکتشاف، بهره‌برداری یا اجازه برداشت اقدام به حفاری‌های اکتشافی، استخراج، برداشت و بهره‌برداری مواد معدنی کند، متصرف در اموال عمومی و دولتی محسوب شده و مطابق قوانین و مقررات با او برخورد می‌شود.
این مقام مسئول ادامه می دهد:برای مقابله با سود جویی های احتمالی ، قیمت گذاری شن و ماسه صورت گرفته و تمام روند برداشت تا مصرف این مواد مشخص است و شهروندان هم می توانند تخلفات احتمالی را به این سازمان منعکس کنند.
وی ادامه می دهد: در جلسات تامین شن و ماسه استان که با حضور عالی ترین مقامات استان برگزار میشود مشکلات مربوط به این حوزه هم بررسی شده و دستورات در عالی ترین سطح اتخاذ می شود.

 


صیانت از منابع ملی و حفظ پویایی سیستم رودخانه
استاندار آذربایجان شرقی هم با انتقاد از وضعیت برداشت های غیر مجاز و بی رویه از معادن رودخانه ای استان عنوان می کند: دستگاه های مسئول باید در زمینه نحوه صدور مجوزه ها و نحوه فعالیت معادن همچنین مدیریت برداشت و مصرف شن و ماسه در استان جدی تر اقدام کنند.
محمدمهدی شهریاری با بیان اینکه نظارتها نباید مانعی در تامین شن و ماسه مورد نیاز ساخت و ساز مردم و پروژه‌های عمرانی باشد ادامه می دهد: بخشی از معادن شن و ماسه غیر رودخانه ای غیر فعال و راکد هستند که باید در این زمینه تجدید نظرهایی صورت گیرد تا این معادن هم فعال شده و مدیریت برداشت دراستان صورت گیرد.
استاندار آذربایجان‌غربی ادامه می دهد: مصالح رودخانه ‌ای با هزینه کمی برداشت می شود و از سوی دیگر کیفیت مناسب تری هم دارند و نیازی به فرآوری و فن آوری پیچیده و گران قیمت نیست که همین موضوع سرمایه گذاران را به سمت این معادن سوق می دهد اما در طرف دیگر ماجرا شاهد تخریب سازه‌های تقاطعی در رودخانه‌های استان هستیم
شهریاری یادآور شد: صیانت از منابع ملی و حفظ پویایی سیستم رودخانه و محیط زیست وظیفه همگانی است و دستگاه‌های نظارتی باید بیشتر توجه کنند.