لزوم سرمایه‌گذاری در صنعت استراتژیک دارو

صنعت داروسازی کشور اگر چه توانسته ۹۷ درصد از نیاز داخل را به دارو تأمین کند، اما با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. کهنگی و فرسودگی خطوط تولید داروسازی یکی از این چالش‌هاست که مانع از کسب شرایط و استانداردهای لازم برای کسب تراز مثبت در صادرات دارو می‌شود.

صنعت داروسازی کشور اگر چه توانسته ۹۷ درصد از نیاز داخل را به دارو تأمین کند، اما با چالش‌های متعددی دست و پنجه نرم می‌کند. کهنگی و فرسودگی خطوط تولید داروسازی یکی از این چالش‌هاست که مانع از کسب شرایط و استانداردهای لازم برای کسب تراز مثبت در صادرات دارو می‌شود. خطوط تولید دارو در کشورمان در بسیاری از کارخانه‌های داروسازی پیر شده و نیاز به جوان‌سازی دارد تا از ضایعات و هزینه‌های تولید دارو کاسته شود. از سوی دیگر صاحبان صنعت داروسازی معتقدند این صنعت مورد حمایت دولت و مجلس نیست. رئیس هیئت مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران از جمله اشخاصی است که با اشاره به اینکه صنعت داروسازی بین وزارت بهداشت و وزارت صمت مانده، صنعت دارو را صنعتی دانش‌بنیان می‌داند و خواستار حمایت دولت از این صنعت است.
بر اساس برآوردهای صورت گرفته کل تجارت خارجی صنایع دارویی و پزشکی کشور تا پایان مرداد ماه امسال، ۷۰۷ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایشی بیش از ۳۲ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین وزن کل اقلام دارویی جابه‌جا شده نیز به ۸۰۸ هزار تن می‌رسد. در بررسی آمارهای جزئی به نظر می‌رسد که فاصله میان صادرات و واردات این اقلام در اقتصاد ایران بسیار زیاد است. در پنج ماهه نخست سال جاری ایران حدوداً ۴۰ میلیون دلار دارو صادر کرده که این عدد تنها ۲/۰ درصد از کل صادرات کشور را شامل می‌شود. کارشناسان حوزه دارو معتقدند صادرات دارویی کشور باید خیلی بیشتر از این‌ها باشد، اما موانعی بر سر راه این صنعت وجود دارد که نمی‌گذارد صادرات دارو به تراز مناسب خود برسد. یکی از این موانع هم فرسودگی و قدیمی بودن خط تولید داروهاست. در شرایطی که دنیا به سمت داروهای‌های تک یا داروهایی با تکنولوژی بالا می‌رود، ما باید خطوط داروهای شیمیایی خودمان را بازسازی و نوسازی کنیم تا بتوانیم به استانداردهای GMP دست یابیم و در حوزه صادرات دارو فعالیت مناسب‌تری داشته باشیم.
GMP مخفف Good Manufacturing Practice به معنای عمل تولید خوب است. GMP معنی شیوه خوب تولید می‌دهد، منتها عمل خوب تولید چیست؛ شیوه تولید مناسب GMP مفهومی بوده که تضمین می‌کند محصولات به طور مداوم مطابق با استاندارد کیفیت تولید همین‌طور کنترل می‌شود. استاندارد GMP جهت به حداقل رساندن خطرات جهت تولید محصولات دارویی طراحی شده‌است.

افزایش ضایعات و هزینه تولید دارو
مهدی پیرصالحی از مدیران سابق در سازمان غذا و دارو درباره اثرات فرسودگی خط تولید دارو در کشور معتقد است: «از آنجا که آزمایشگاه‌های سنجش کیفیت در بحث کیفیت نظارت جدی را دارند می‌توان به جرئت گفت که کیفیت داروها هیچ مشکلی ندارد، اما فرسودگی ماشین‌آلات تولید در صنعت داروسازی به عنوان یک مشکل اساسی همچنان وجود دارد و این مشکل موجب افزایش هزینه‌های تولید و افزایش ضایعات در این صنعت شده‌است.»
به گفته وی در حال حاضر در صنعت داروسازی دستگاه‌هایی با عمر ۳۰ تا ۴۰ و در برخی موارد تا ۵۰ ساله هم وجود دارد؛ البته استاندارد مشخصی در این زمینه وجود ندارد و عمر مفید دستگاه بستگی به این دارد که چه مقدار کار مفید انجام داده باشد. همچنین در این موضوع موارد زیادی ازجمله نحوه نگهداری از دستگاه نیز دخیل است که باید مورد توجه قرار گیرد.
این کارشناس تأکید می‌کند: «مشکل فرسودگی دستگاه‌های تولید دارو در ایران کیفیت دارو را در مراحل اول تولید تحت‌تأثیر قرار نمی‌دهد، بلکه این مشکل ضایعات تولید را بالا می‌برد. به عنوان نمونه دارویی را که می‌توان با زیر یک درصد ضایعات تولید کرد، وقتی دستگاه تولیدکننده این دارو قدیمی می‌شود بین ۳ درصد تا ۶ درصد و در برخی موارد تا ۷ در صد ضایعات بیرون می‌دهد.»

لزوم سرمایه‌گذاری در صنعت استراتژیک دارو
محمد عبده‌زاده در مراسم رونمایی از خط تولید بازسازی شده ویال‌های دارویی یک شرکت داروسازی بر نوسازی، بازسازی و توسعه صنعت داروسازی کشور تأکید کرد و افزود: «در حال حاضر خطوط داروسازی در بسیاری از شرکت‌ها فرسوده شده و بازسازی و نوسازی این صنعت نیازمند آن است که دولت و مجلس در صنعت استراتژیک داروسازی سرمایه‌گذاری کنند.»
از نگاه وی، دولت باید برای ایجاد تراز مثبت در صادرات دارو هدفگذاری کند و می‌توان در یک نقشه راه چهار تا هشت ساله تراز صادرات دارویی کشور را مثبت کرد. به گفته عبده‌زاده در حال حاضر ظرفیت تولید شرکت‌های دارویی چندین برابر نیاز کشور است و ما باید صادرات دارویی را گسترده‌تر کنیم و مجلس و دولت برای توسعه این صنعت و تسهیل صادرات اقدام کنند.
رئیس هیئت مدیره سندیکای صاحبان صنایع داروهای انسانی ایران با انتقاد از اینکه صنعت داروسازی بین وزارت بهداشت و وزارت صنعت مانده، تأکید کرد: «وزارت بهداشت نگران قیمت و تأمین داروست و وزارت صمت هم بیشتر به دنبال سایر صنایع است در حالی که باید ساختارهای دولتی بپذیرند صنعت داروسازی، صنعتی دانش‌بنیان و بهای تمام‌شده آن متأثر از نرخ تورم است و هر حمایتی که از سایر صنایع دارند باید از صنعت داروسازی هم داشته باشند.»
وی با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری در خصوص مانع‌زدایی از تولید افزود: «هیچ‌یک از وزارتخانه‌ها و ساختارها در راستای مانع‌زدایی از تولید تلاش نکرده‌اند.»

زنگ خطر ارز دارویی در ۱۴۰۱
مهدی بخشایش، مدیر شرکت داروسازی اسوه نیز درباره چالش‌های صنعت داروسازی گفت: «اگر تغییر نرخ ارز اتفاق بیفتد باید به صنعت داروسازی توجه ویژه‌ای شود تا دچار اختلال نشود.»
وی با اشاره به اختصاص ندادن ارز مناسب در شش ماه نخست امسال به دارو و ایجاد کمبودهای دارویی در کشور ادامه داد: «سال آینده زنگ خطری در بحث ارز دارویی است که دولت باید به آن توجه داشته باشد.» بخشایش با تأکید بر لزوم نوسازی خطوط تولید شرکت‌های داروسازی افزود: «یکی از مشکلات صنعت داروسازی، قدیمی و فرسودگی دستگاه‌ها و تجهیزات است و باید این خطوط نوسازی و بازسازی شوند تا بتوانند استانداردهای لازم را برای صادرات کسب کنند.» به گفته وی از سوی دیگر متخصصان حوزه داروسازی از کشور می‌روند و این زنگ خطری برای شرکت‌های داروسازی است.

جوان آنلاین